Contact

In de Gestalttheorie (en ik geef relatietherapie vanuit mijn achtergrond als Gestalttherapeut) is ”contact” een heel belangrijk begrip. Zonder contact kunnen mensen niet bestaan. Contact met onszelf, met anderen, met de wereld om ons heen. Zonder dat contact worden we eenzaam en kwijnen we weg.

Toch leren we weinig over de manier waarop we contact kunnen maken. Terwijl die manieren al die relaties behoorlijk kunnen beïnvloeden. Meestal staan we daar pas bij stil als het fout gaat. Om te gaan beseffen wat contact maken is, kunnen we het beste eerst stilstaan bij wat het níet is. In de Gestalttherapie onderscheiden we 5 manieren om dat contact te vermijden. (Zoals zo vaak in de wetenschap, komen de termen uit het Latijn.)

Introjectie

(intro jectere=naar binnen gooien)

Je neemt de dingen die een ander je vertelt, aan voor zoete koek. Je slikt ze in en ze worden als het ware een deel van je, zonder dat je ze echt goed geproefd hebt. Zonder je af te vragen of je het er mee eens bent. Je hebt er dus niet echt contact meegemaakt.

Hiertoe behoren dus ook alle waarden en normen, die je met de paplepel ingegoten hebt gekregen. Na verloop van kortere of langere tijd krijg je last van al die ingeslikte zaken: ze blijken niet bij je te passen en het wordt tijd om afscheid van ze te nemen. Je kunt je er letterlijk misselijk door voelen.

Projectie

(pro jectere= naar voren gooien)

Je projecteert – meestal onbewust – op een ander wat je eigenlijk zelf ook doet of denkt of voelt. Je denkt bijvoorbeeld negatief over jezelf en denkt vervolgens dat anderen ook negatief over jou zullen denken. Of je bent zelf ergens bang voor en zegt tegen je kind:”Wees maar niet bang!” Je vraagt dus niet aan de ander wat hij of zij zelf denkt of voelt, maar vult het in.

Retroflectie

(retro-flectere= terug buigen)

Retroflectie is het omgekeerde van projectie: gevoelens of gedachten die je hebt t.a.v. een ander, slaan terug op jezelf. Vaak betreft dit irritatie of boosheid. Je partner is bijvoorbeeld vreemd gegaan en je vindt hem eigenlijk een grote looser, maar je gaat heel erg twijfelen aan jezelf. Of je bent heel boos op je collega, maar je houdt dat in en verkrampt zodanig dat je er zware hoofdpijn van krijgt. Of maagpijn. Retroflectie kan echt de vorm aannemen van medisch onverklaarbare klachten.

Deflectie

(de-flectere= afbuigen)

Je gaat niet recht op de zaak af, maar vermijdt de persoon of situatie in kwestie. Meestal omdat je bang bent voor een confrontatie.

Confluentie

(con fluere=samen vloeien)

Je vloeit als het ware samen met de ander. Je voelt elkaar feilloos aan en fungeert als een team. Jullie hersenen zijn als het ware gesynchroniseerd. Je besteedt geen aandacht aan de verschillen tussen jullie, maar bent de hele tijd – onbewust – bezig om hetzelfde te willen. Daardoor maak je geen contact met het anders-zijn van de ander. dat kan op zijn tijd heel prettig zijn. Maar als het te lang duurt, lever je teveel eigenheid in. Je wordt een soort kloon van de ander.

Dit kan gebeuren tussen ouders en kinderen, tussen partners en tussen heel goede vrienden.  Soms passen beide partners zich aan, maar meestal is er toch één die zich meer aanpast en meer confluent is dan de ander. Dat is de persoon die zichzelf in zo’n relatie dan ook het meeste kwijt kan raken.

Contactgrens

com tangere= samen/elkaar aanraken

Het latijnse woord ”tangere” betekent op zichzelf al aanraken. Boeiend is dan ook dat het woord contact ontstaan is uit de woorden ”com” (samen) en ”tangere”(aanraken). Het woord ”tangere” was dus op zich niet voldoende. Het voorvoegsel ”com” duidt erop dat er iets gebeurt, wat twéé eenheden betreft. Zoals bij confluentie twee verschillende mensen (dieren, dingen) samenvloeien, zo raken bij contact twee verschillende mensen elkaar aan en ontstaat er een diepgevoelde verbinding. Zelfs als je op dat moment ruzie hebt: je ziet elkaar in al je kwaadheid (wat misschien vreemd genoeg ook heel kwetsbaar kan zijn)  en daarmee zie je iets van elkaar, wat niet iedereen te zien krijgt. En dat verbindt meer dan je misschien beseft. (Ik heb het niet over je verdriet verschuilen achter boze woorden: dat levert eerder afstand dan verbinding op).

In de Gestalttheorie is het verschil tussen jou en de ander/het andere dan ook essentieel. Er is verschil nodig om contact te kunnen maken. Er valt niets aan te raken als je al één bent.

Contact vindt dan ook plaats op de ”contactgrens”. Dat is de grens tussen jou en de ander, tussen jou en de wereld. Veel mensen denken dat ze contact maken, maar blijven een eind weg van die contactgrens. Ze houden het veilig en oppervlakkig. Ze zeggen wel wat tegen elkaar, maar laten zichzelf niet raken. Of doen geen pogingen om de ander echt te bereiken. Ze blijven buiten de persoonlijke ruime van de ander en gebruiken – vaak onbewust – één van bovenstaande manieren om het contact op de contactgrens te vermijden.

Persoonlijke ruimte

Fysiek is jouw huid de contactgrens tussen jou en de wereld. Maar je laat niet zomaar iedereen aan je huid komen. Dat zou in de meeste gevallen veel te dichtbij en veel te intiem zijn. Daarom hebben we allemaal ook nog zoiets als een persoonlijke ruimte om ons heen, die we – soms bewust, vaker onbewust – aangeven d.m.v. onze uitstraling. Hoewel die ruimte van persoon tot persoon verschilt is er wel een soort vuistregel: als je je armen naar opzij uitstrekt en ronddraait, is dat de cirkel van je persoonlijke ruimte. Oftewel: de meeste mensen houden ongeveer een armlengte afstand van elkaar.

Die persoonlijke ruimte is niet zichtbaar, maar we kunnen hem wel voelen. Denk maar eens aan hoe je je voelt als iemand naar jouw gevoel te dicht op je komt staan. Alsof hij of zij niet aanvoelt waar jouw persoonlijke ruimte begint.

Hoe intiemer de relatie, hoe dichterbij iemand mag komen. Tot uiteindelijk jouw grens en die van de ander elkaar raken. Dat is wat wij  de contactgrens noemen.

Contactgrens

De ”contactgrens” is dus de plek, waar jouw grens raakt aan die van de ander. Dat kan letterlijk zijn of figuurlijk: je raakt elkaar aan, bv door een hand te geven. Maar dat raken kan ook emotioneel zijn: je wordt door elkaar geraakt. Dat raken kan zowel in positieve of in negatieve zin gebeuren. Contact is namelijk niet per definitie positief of negatief. Je kunt ontzettende ruzie hebben en daarin heel direct contact met elkaar maken.

Op de contactgrens gebeurt altijd iets: je ziet elkaar zonder harnas of masker. Puur, in hoe je op dát moment bent. En precies dát soort contact heeft elke mens nodig en is ook noodzakelijk voor een intieme relatie. Contact waarin je elkaar écht ziet en écht belangstelling hebt voor elkaar. Waarin je bereid bent om jezelf te láten zien in al je kwetsbaarheid. Geen stoere praat of zeurende toon meer. Geen dichte muur, maar een open deur.

Echt contact is nodig om je te kunnen verbinden met een ander. Intieme relaties kenmerken zich door regelmatig contact op de contactgrens. Dit contact vervult een diepe menselijke behoefte aan verbinding.

Maar ook in het openbare leven is echt contact maken belangrijk. Uiteraard zul je daar niet altijd het achterste van je tong laten zien. Maar openheid en benoemen of vragen waar het precies om gaat, werken ook daar meestal beter dan vermijden of invullen.

Contact op contactgrens is een keuze

Contact op de contactgrens is echter ook spannend: je laten zien zoals je bent, zonder harnas, zonder masker, zonder aanpassing. Spannender misschien nog wel dan wanneer je je voor het eerst uitkleedt en je bloot laat zien. Want dat kun je eventueel nog doen met een masker op.

Contact op de contactgrens is dan ook een keuze. Waar iemand je fysiek nog kan dwingen en kan overmeesteren, kan niemand jou dwingen om op de contactgrens te komen. Zelfs babies ”weten” dat heel snel. Als ze geen contact met je willen maken, draaien ze hun hoofd weg en lachen niet naar je. De vraag of je iemand zo dichtbij wil laten komen, is dan ook belangrijk. En of die ander wil dat jij zo dicht bij hem of haar komt.

Als je die keuze echter nooit maakt, zul je je steeds eenzamer gaan voelen.

Contact maken en grenzen

Bij het maken van contact krijg je onvermijdelijk met grenzen te maken: die van jezelf en die van de ander. Het benoemen van die grenzen kan een vorm zijn van contact maken op de contactgrens. Net zoals wanneer iemand aanbelt en je de deur open doet en zegt:”Sorry, ik kan je op dit moment niet binnenlaten”. Dat is altijd contactvoller dan de deur niet opendoen. Lees meer over grenzen:

Grenzen aangeven is kleur bekennen

Is grenzen aangeven nodig?

Wat is belangrijk bij grenzen aangeven?