Al eerder heb ik geschreven over het thema dat mensen het gevoel voor hun partner kwijt kunnen zijn. Ze zeggen in de intake:“Mijn gevoel is weg”en ze vragen zich af:”Kan mijn gevoel terugkomen?” Ze gaan er vaak al bijna van uit dat het feit dat hun gevoel weg is moet leiden tot het beëindigen van de relatie.
Romantiek
Bij de start van een relatie speelt gevoel tegenwoordig een belangrijke rol. Zo’n honderd jaar geleden was dat meestal anders: toen trouwde je met iemand die een goede partner leek qua stabiliteit voor de relatie en het op te bouwen gezin. Factoren als betrouwbaarheid, inkomen, status, vergelijkbare klasse etc waren belangrijker dan verliefdheid of liefde. Romantiek vond vooral buiten het huwelijk plaats.
Tegenwoordig is juist die romantiek het belangrijkst. Zeker bij het begin van de relatie: je gaat met iemand een relatie aan omdat je van hem/haar houdt. En hoewel iedereen weet dat na verloop van tijd de verliefdheid zal verdwijnen, gaat geen enkel stel daar van uit.
Verliefdheid verdwijnt
Als je langer samen bent is het logisch dat de verliefdheid verdwijnt. Je leert immers naast alle leuke kanten ook elkaars schaduwkanten kennen. En die kunnen bar tegen vallen. Soms gaat het om kleine dingen, die de rozegeur en maneschijn afzwakken. Dat gebeurt al vanaf het moment dat je gaat samenwonen. Je partner blijkt bijvoorbeeld een sloddervos, terwijl jij van opgeruimd houdt. Of je komt elkaars stinkende sokken of vuile onderbroeken tegen. We komen stellen tegen die ruzie maken over de plaats waar het vaatdoekje op het aanrecht moet liggen. Of over hoe je de handdoeken op moet vouwen.
Lastiger wordt het al als je ontdekt dat je partner wel erg aan zijn of haar ouders hangt. Of gemakkelijk leugentjes om bestwil vertelt. Ook kun je erachter komen dat je partner veel jaloerser is dan je dacht. Of dat jijzelf opeens veel moeite blijkt te hebben met een bepaald gedrag van je partner. Je ontdekt voortdurend andere kanten van je partner én van jezelf.
En dat gebeurt bij iedere fase weer opnieuw: als je kinderen krijgt, als je verhuist, als je ouder wordt, als er ingrijpende gebeurtenissen plaats vinden. Steeds opnieuw kun je elkaar kwijt raken en kost het moeite om elkaar weer te vinden. Een relatie blijkt niet vanzelf op rolletjes te lopen. De verliefdheid van het begin verdwijnt soms als sneeuw voor de zon en maakt niet altijd plaats voor het verwachte ”houden van”. Zeker niet als je verwacht had dat zo’n ”houden van” net zo intens voelt als de verliefdheid.
Omgaan met verschillen
Integendeel. Al die tegenvallende ervaringen zijn voor sommige mensen moeilijk te verweken. Ze kunnen leiden tot ergernis en ruzie. Of tot je terugtrekken in jezelf, niet goed wetend wat je er mee moet. Veel mensen hebben niet geleerd hoe ze constructief om kunnen gaan met verschillen. En al helemaal niet als je die verschillen lastig vindt. Als je partner charmanter is dan jij, dan is dat in de fase van verliefdheid alleen maar geweldig. Maar hoe ga je er mee om als zij die charmes ook t.a.v. andere mensen in blijkt te zetten?
Als je partner minder precies is dan jij, dan vind je dat aanvankelijk geweldig. Hij helpt je om de boel de boel te laten en lekker uit te gaan, ook al is het huis niet opgeruimd. Maar nu betekent die leuke karaktertrek dat jij altijd alles opruimt. Of ruzie met hem krijgt dat hij nooit iets doet.
Ook kun je problemen krijgen als de een meer tijd voor zichzelf wil dan de ander. Of de een meer wil vrijen dan de ander. Als de een voortdurend kritiek geeft. Als de ander weinig wil praten. Je kunt in een relatie werkelijk over àlles problemen krijgen. En veel hebben niet geleerd om met relatieproblemen om te gaan.
Want helaas is ”relaties” geen schoolvak. Dat zou ik wel graag willen. Want er valt veel te leren over relaties en over omgaan met verschillen.
Mijn gevoel is weg
En dus merk je dat je je steeds vaker ergert. Of steeds vaker gekwetst bent. Of beide. Je geeft steeds meer kritiek of je trekt je steeds meer terug. En je begint te twijfelen: is dit het nou?
En dan komt het moment dat je jezelf realiseert:”Mijn gevoel is weg. Ik ben niet meer verliefd. Ik voel eigenlijk níets meer!”
Als je daar niet op voorbereid bent, kun je daar behoorlijk van schrikken. Want wat betekent dat? Is dat een signaal dat je maar moet scheiden? Is deze man of vrouw dan toch niet geschikt voor mij?
Wat moet ik doen? Waar komt dit door? Is er nog wat aan te doen? Maar heb ik nog wel zin om er wat aan te doen?
Zelfbescherming
Op zich is wat er gebeurt heel begrijpelijk. Gevoelens van verliefdheid of liefde hebben als één van de mooiste kenmerken dat ze mensen kunnen openen. Je kunt dat ook zien aan mensen: ze zien er tevreden en gelukkig uit. Ze zijn gemakkelijk te benaderen, stralen vertrouwen uit.
Als je echter teleurgesteld of gekwetst wordt door je partner, ga je jezelf beschermen. Je maakt jezelf dicht en staat niet meer open voor je partner. In afwachting van de volgende teleurstelling of kwetsing ben je zeer alert. Je trekt een muurtje op, eerst klein, langzamerhand steeds hoger. Je boosheid of teleurstelling komen vóór de gevoelens van liefde te staan.
Onbewust dichtgaan
Vaak gebeurt dat niet eens bewust. Je lijf raakt gespannen zonder dat je dat meteen merkt. Je spontaneïteit verdwijnt zonder dat je dat zelf meteen in de gaten hebt.
Probeer het maar eens uit: denk eens aan iemand van wie je houdt en met wie de relatie prettig is. Registreer wat er met je gebeurt in je lijf.
Denk vervolgens aan iemand voor wie je op je hoede bent en registreer wat er met je gebeurt. En doe hetzelfde experiment met iemand op wie je boos bent. Je zult in beide gevallen merken dat je spieren aanspannen, je ademhaling verandert, kortom dat er iets verandert in de zachtheid en/ ontspanning. Je lichaam maakt zich klaar om te vechten of te vluchten. Want alles in jou heeft het signaal gegeven: gevaar! Ik kan aangevallen of gekwetst of teleurgesteld worden.
Als deze fysieke reacties vaak voorkomen, kunnen ze zich vast gaan zetten. Ze worden je ”normale” gedrag. Je ontspant niet meer, maar komt in een continue staat van alertheid en irritatie. En van dichtheid. Je laat je niet meer zomaar raken of teleurstellen.
Kan mijn gevoel terugkomen?
Deze dichtheid kan wel weer verdwijnen. Daarvoor is het nodig dat jij het sein op veilig stelt. Als jij je hersenen het signaal geeft dat de boosheid of alertheid wat af kan nemen. Natuurlijk kun je dat niet zomaar. Er moet substantieel iets veranderen in de manier waarop jij en je partner met elkaar omgaan. Je bent niet voor niets dichtgegaan. Maar voordat er iets kán veranderen moet je dat ook willen.
Als de dichtheid ontstaan is door teveel aanpassing, kan het zijn dat je eerst jezelf terug moet vinden. En dat je partner moet leren om niet zo op je lip te zitten, ook al is h/zij bang om je kwijt te raken. Dit proces kan wel veel tijd in beslag nemen en soms is er zelfs voor nodig dat je tijdelijk uit elkaar gaat. Om elkaar rust te geven en uit de afweermodus te raken.
Welk gevoel komt er terug?
Het is goed om je te realiseren dat het wordt nooit meer zoals het verliefde gevoel van het begin of zoals de geheime verliefdheid op die leuke collega of die onverwachte vlinders in je buik bij die leuke vader op het schoolplein. Wat er terug kan komen of kan groeien, is een gevoel van ´houden van´, van tevreden zijn met elkaar. Van het fijn vinden om met elkaar te vrijen, ook al spatten de vonken er niet meer af. Van meer aandacht voor elkaar en diepgaandere gesprekken. Meer intimiteit. En van daaruit uiteindelijk ook andere seksualiteit. Waar het accent meer komt te liggen op het contact dat je daarbij met elkaar hebt.
Vanuit dat gevoel kun je bouwen aan een langdurende relatie. Je zit dan in feite in de volgende fase van je relatie. Jullie maken dan in feite samen een doorstart met de relatie. Je kiest opnieuw, en nu waarschijnlijk meer met je verstand dan de eerste keer.
Het gevoel dat uiteindelijk terug kan komen, kan ook iets verdrietigs hebben: je neemt afscheid van de vlinders en de roze wolken. En misschien ook van een verliefdheid op iemand anders. Daar mag je om rouwen, dat hoort erbij. Wat je ervoor terugkrijgt, is een relatie, die tegen een stootje kan.
Kies je echt voor de relatie?
Het belangrijkste is daarom om jezelf te realiseren of je daar echt voor kiest. Wil je je verbinden en werken aan een stabiele en langdurige relatie? Of wil je je eigenlijk nog niet of niet meer binden en het hele avontuur van verliefd worden ren met een ander verder gaan, opnieuw aangaan? Wetend dat je – na de fase van verliefdheid- met je nieuwe partner eenzelfde proces door moet gaan. En dan wellicht in een samengesteld gezin terecht komt.
Natuurlijk zijn er stellen, die zo negatief op elkaar inwerken, dat ze beter niet bij elkaar kunnen blijven. Zeker als er sprake is van huiselijk geweld, geestelijk of fysiek. In dta geval kun je beter zo snel mogelijk minstens tijdelijk uit elkaar en van een afstand onderzoeken, wat er nog wel of niet meer mogelijk is mbv therapie.
Zolang je echter wel om je partner geeft – en er dus geen sprake is van huiselijk geweld – is het maken van een doorstart vaak de moeite van het proberen waard. Zeker als er kinderen in het spel zijn!
De cruciale vraag is dan ook niet of je gevoel teruggekomen is maar of je bereid bent om die doorstart met je relatie te maken. Zodat er een níeuwe relatie kan ontstaan met dezelfde partner.
Niet meer willen
We horen in relatietherapie vaak dat mensen verwachten dat de partner iets moet doen, waardoor de dichtheid over kan gaan en het gevoel ‘vanzelf” terugkomt. Ongetwijfeld speelt de partner hier een belangrijke rol, maar jijzelf geeft het signaal. En dus moet jij bij jezelf stilstaan of je dat signaal wel wíl geven. Of je wel echt wil dat je gevoel van liefde terugkomt, of je je muur wel af wíl breken. M.a.w. of je wel echt kíest om aan herstel van je relatie te werken en je partner te vergeven.
Soms willen mensen dat eigenlijk niet, maar durven ze dat niet toe te geven aan zichzelf. Ze hebben zich bijvoorbeeld al zo ingesteld op een leven alleen of met een ander, dat ze diepweg de oude relatie geen kans wíllen geven. Soms zijn mensen zo gekwetst, dat ze daar aan vast willen houden en er niet over heen willen stappen. Ze geloven eigenlijk niet in de veranderbaarheid van de ander én van zichzelf.
Er kunnen tal van (legitieme!) redenen en factoren zijn om niet verder te willen met een relatie. De afwezigheid van gevoel alléén is er echter géén van. Dan moet je eerst onderzoeken waardoor je gevoel is verdwenen. Als je dat onderzoek niet echt wil, ga je niet open en komt er zeker geen ruimte voor die eventuele doorstart.
De eerste vraag is dus niet: kan mijn gevoel terug komen? Maar: wíl ik wel dat deze relatie gaat werken? Wil ik investeren?
Doorstart in de relatie
Relatie-ontwikkelingen gaan helaas niet altijd vanzelf: relaties hebben soms een crisis en daarna een doorstart nodig, om op een rijker of rijper niveau te komen.
Ik maak graag de vergelijking met de winter: dan lijkt de natuur dood, er groeit en bloeit niets. Maar onder de grond gebeurt er van alles. De natuur heeft deze fase nodig om te herstellen. Om voeding te verzamelen zodat in de lente weer alles uit kan lopen en gaan bloeien en groeien. In de lente zal de plant groter blijken te groeien dan het jaar ervoor. Ook in de ontwikkeling van de kinderen komt dit voor: kinderen gaan soms vlak voor een volgende ontwikkelingsfase éérst een stap terug.
In een relatie kan een winterperiode betekenen dat de relatie in feite toe is aan ofwel een doorbraak, ofwel het doorgroeien naar het volgende stadium. Zo zien we nogal eens dat het gevoel verdwijnt bij één van de partners als het in de relatie nodig is om intiemer contact met elkaar te gaan maken. Omdat de partners teveel op zichzelf leven of teveel alleen maar ouders zijn en geen partners meer. Ze voelen gemis en teleurstelling en gaan daarvan dicht.
Maar we zien het ook als partners teveel op elkaars lip zitten. Eén van de partners klaagt er dan meestal over dat hij/zij het benauwd krijgt in de relatie. Er is dan meer differentiatie nodig is.
Daarnaast kan het ook zodat je uitgeput en moe bent. Dat er zóveel gebeurd is, dat je er even niets meer bij kunt hebben. Onbewust gaat je systeem dan op halve kracht, net zoals wanneer in een auto dat vreselijke motormanagementlampje gaat branden. Er wordt dan geconstateerd dat er iets in het systeem niet klopt en op voorzorg gaat je auto op halve kracht rijden (vreselijk als je bv net met een caravan achter je aan de berg op rijdt…).
Geen paniek
Daarom is een fase van ”mijn gevoel is weg” niet meteen iets om van in paniek te raken En zeker niet iets om meteen naar de advocaat te rennen.
Wel iets om te bespreken met je partner, zodat jullie kunnen onderzoeken wát er aan de hand is. Of het even winter is, of dat je op slot gegaan bent door iets wat je erg geraakt heeft. En als je er samen niet uitkomt, is het zeker belangrijk om de hulp in te roepen van een ervaren relatietherapeut.
Laatst zag ik een schema van een zogenaamd dubbel breiwerk. Dat deed me meteen aan een relatie denken.
Bij een scheiding nu worden al die draadjes stuk voor stuk doorgeknipt of helaas vaker: kapot getrokken. Zeker als dat niet zorgvuldig gebeurt, levert dat heel wat pijn op, zowel voor jezelf als voor je ex. En bovendien blijf je allebei met een broddelwerk achter. Het duurt geruime tijd voordat je je eigen stuk van het breiwerk weer zodanig hersteld hebt dat je verder kunt breien.