Er wordt steeds meer onderzoek gedaan naar de rol van vaders. Sinds april 2016 heeft Nederland zelfs een hoogleraar Vaderschap: Renske Keizer. Inderdaad, een vrouw. Er waren 5 kandidaten waaronder één vrouw. Toch is zij het geworden. Zelf zegt ze daarover dat dat misschien juist goed is: niemand kan haar verwijten dat ze voor eigen parochie preekt.

Vaderschapsverlof

In haar oratie – de speech bij het aanvaarden van haar hoogleraarschap – stelde ze dat we in Nederland achterlopen met onze visie op de rol van vaders en het belang van vaderschap.

Ze verwees onder andere naar het ontzettend korte bevallingsverlof voor vaders/partners(twee dagen), zeker in vergelijking met andere landen. Ook moeders hebben trouwens in de meeste landen meer verlof.

Ik las overigens in een gratis ebook van de De Praktijkvader dat je dat verlof uit kunt breiden door ook twee dagen calamiteitenverlof aan te vragen. Dan moet je wel de bevalling als een calamiteit zien :). (Ik ben het trouwens niet met alles in dat ebook eens).

Vanaf 2019 wordt het bevallingsverlof voor vaders 5 dagen. De Europese commissie heeft een paar jaar twee weken geadviseerd en Nederland heeft dat advies niet opgevolgd. Vandaag – 26 april 2017 – komt deze commissie met een wetsvoorstel, om alle aangesloten landen te verplichten om een bevallingsverlof van 10 dagen in te voeren. Renske Keizer pleit voor een maand.

Moeders moeten ruimte geven

In Nederland gaan we er volgens Renske Keizer nog teveel uit van het traditionele standpunt dat het de voornaamste taak van de moeders is om voor het gezin te zorgen en van de vaders om de hoofdkostwinnaar te zijn. Moeders besteden in Nederland gemiddeld twee keer zoveel tijd aan hun kinderen als vaders. Dit i.t.t. bijvoorbeeld de Scandinavische landen, waar de rol van vaders en de taakverdeling zo goed als gelijk is.

Ze benoemde ook dat moeders van hun troon af moeten en meer ruimte moeten maken voor vaders.

Dit komt ook overeen met mijn ervaring in mijn praktijk. Regelmatig blijkt uit de gesprekken tussen vaders en moeders dat veel moeders niet graag de zorg voor de kinderen voor langere tijd aan de vader overlaten. Ze zijn bv ongerust dat hij hen niet goed te eten geeft – wéér pannenkoeken :)- of de kinderen rare combinaties van kleren aantrekt. Dus ze koken zelf van tevoren verantwoord eten en leggen de juiste kleren klaar.

Mijns inziens gooi je daarmee als moeder je eigen glazen in. Zo blíjf jij de regie én alle verantwoordelijkheid houden en is je partner hooguit werknemer in jouw bedrijf. Hij zal op zijn beurt heel gemakkelijk de verantwoordelijkheid bij jou blijven neerleggen. Ik ben het in dit opzicht erg met Renske Keizer eens.

Keizer hekelde ook het woord ‘papadag’, omdat dit suggereert dat alle andere dagen automatisch mamadagen zijn. Dit leuke interview met haar geeft een goed beeld van haar visie en geeft wat boeiende inzichten.

Emancipatie van mannen nodig

Het goede van de emancipatie was dat vrouwen vanachter het aanrecht vandaan konden komen. Het werd geaccepteerd dat ze bleven werken, als ze trouwden (tot de jaren 60 werd een vrouw meestal ontslagen als ze trouwde!).

Het nadeel was echter dat bij veel stellen de taken binnenshuis vervolgens lang niet altijd anders verdeeld werden. Dus kregen de meeste vrouwen er door de emancipatie een taak bíj. Namelijk zichzelf ontwikkelen en mede-kostwinner worden.

En helaas is dat in veel gevallen nog steeds zo. Met als gevolg dat veel vrouwen nu overbelast zijn. Zeker perfectionistische vrouwen: ze moeten nu niet alleen de perfecte moeder, huisvrouw en partner zijn, maar ook nog de perfecte werkneemster.

De emancipatie van vrouwen is wat mij betreft dan ook nog lang niet gelukt. Er is een verandering in visie nodig bij zowel de vaders als de moeders. Veel vaders van tegenwoordig vinden vaderschap belangrijk, maar hebben nog niet in de gaten op hoeveel momenten zij de regie bij hun vrouw laten. En veel vrouwen hebben nog niet in de gaten hoe vaak zij die regie zelf vast blijven houden.

Net zoals in de samenleving: het is niet voor niets dat vrouwen nog steeds in de minderheid zijn in hogere functies, maar bijvoorbeeld ook bij praatprogramma’s ’s avonds laat. Het is ook niet voor niets dat mannen nog steeds minder voor kinderen zorgen. Daar zit een vasthouden aan oude ideeën en waarden en normen achter.

Om de emancipatie van vrouwen te laten slagen is er ook een verdere emancipatie van mannen nodig.

Vaders moeten ruimte némen

Waar de emancipatie vrouwen heeft gestimuleerd om hun rol op de arbeidsmarkt in te nemen, is het omgekeerde dus minder van de grond gekomen. Dat ligt ook aan de vaders zelf. Niet alle vaders hebben hun rol in het gezin en bij de opvoeding al bewust genoeg opgepakt.

Zo horen we vaak van gescheiden vaders, dat ze pas echt hun vaderschap zijn gaan invullen, toen ze gedwongen werden om alleen voor hun kind(eren) te zorgen. En dat ze dat zo’n verrijking vinden voor hun leven, dat ze die zorg nooit meer kwijt willen. Het zou toch jammer zijn om te moeten scheiden om die ervaring op te doen!

Wat ons betreft moeten vaders dan ook hun plek als vader bewust en doordacht innemen. Nadenken over het vaderschap – liefst vóórdat de eerste geboren is – maakt je relatie meer babyproof!

Ook Gottman, relatie- en gezinstherapeut en onderzoeker- stelt in zijn boek: “And baby makes three” het belang van de vaderrol aan de orde. Nadenken over vaderschap en daar bewust mee omgaan blijkt één van de voornaamste voorwaarden voor jonge stellen te zijn om gezinsuitbreiding goed te doorstaan.

Vaders gelukkiger door zorgen voor kinderen?

Vincent Duindam is een socioloog die sinds de jaren 90 de rol van vaders onderzoekt. Hij heeft vele vaders, die expliciet zorgtaken in het gezin hadden, jarenlang gevolgd. Uit zijn onderzoek bleek dat vaders gelukkiger worden van het zorgen voor hun kinderen. Hun band met de kinderen wordt hierdoor aanzienlijk versterkt, hun relatie met hun partner wordt veel beter. En – opvallend, maar begrijpelijk gegeven – mannen die voor kinderen zorgen, gaan ”onthaasten”.  Begrijpelijk, want ga maar eens haasten met kinderen: tien tegen een bereik je het tegenovergestelde :).

De ervaring met zorg geeft vaders een heel andere visie en perspectief op het leven. Volgens Duindam is die andere invalshoek een ”noodzakelijk tegenwicht in een tijd van prestatiedruk, flexibilisering en rendementsdenken”. Een samenvatting van zijn visie, geschreven door Dylan van Rijsbergen, kun je lezen in diens artikel:“Wat is er zo byzonder aan vaders?”

Een recent onderzoek van Sean de Hoon (gepromoveerd in april 2017) geeft echter een andere uitkomst. Het zorgen voor kinderen maakt mannen helemaal niet gelukkiger. Vaders zijn juist gelukkiger als ze fulltime werken! Volgens de Hoon komt dat doordat ze dan beter aan de verwachting voldoen dat de vader de kostwinner is. Het is me niet duidelijk of dat zijn eigen hypothese is of dat dit óók uit zijn onderzoek blijkt.

De rol van vaders

Uit onderzoeken blijkt tot nu toe de rol van vaders heel belangrijk te zijn in de ontwikkeling van taal en spel van het kind. Er is minder probleemgedrag bij kinderen die veel met hun vaders gespeeld en gestoeid hebben. Ze doen het beter op school, zijn socialer en kunnen beter omgaan met agressie.

Vaders durven vaak meer. Daarmee leren ze hun kind om niet zo bang te zijn, maar dingen gewoon uit te proberen. Het bekende voorbeeld is dat van vaders die hun kind de lucht in gooien en weer opvangen. Moeders houden vaak hun hart vast. (Overigens kan ik hen aanraden het zelf eens te doen: dan ontdek je dat het helemaal niet zo eng is ;).)

Volgens Keizer blijkt uit buitenlands onderzoek ook dat kinderen met betrokken vaders beter presteren op school, minder probleemgedrag vertonen en betere relaties aangaan. ”Maar of dat gedrag komt doordat de vader betrokken is, weten we nog niet precies. Dat is een van de kernpunten van mijn onderzoeken.’’ De bestaande onderzoeken zijn volgens haar namelijk beperkt, omdat ze zich voornamelijk op hoogopgeleide vaders hebben gericht. Daarmee zou de positieve invloed ook veroorzaakt kunnen worden door erfelijke factoren als intelligentie en beter economische hulpbronnen.

Lesbische ouders of BAM

Persoonlijk vraag ik me af of de rol van vaders specifiek gendergebonden is. Lang niet alle vaders zijn gelijk, net zo min als alle moeders. Uiteraard ontstaan stereotypen niet voor niets. Maar is een vader bijvoorbeeld zo veel minder angstig omdat hij man is? Of zou het verschil er in zitten dat hij het kind niet gedragen heeft en dus geen symbiose met het kind heeft gekend? Zou een niet-mannelijke opvoeder, die het kind niet gedragen heeft, niet hetzelfde doen?

Dat lijken mij belangrijke vragen voor lesbische of homo-ouderparen en voor Bewust Alleenstaande Moeders.

Al in 1996 promoveerde R. de Kanter op een onderzoek met als titel:”Een vader is een mannelijke moeder”. Zij vond – tegen haar verwachting in! – geen aanwijzingen dat kinderen van lesbische ouders een vader zouden missen en dat dit van negatieve invloed zou zijn op hun identiteitsontwikkeling.

Deze bevindingen worden bevestigd door Henny Bos, onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam. Het platform voor holebi-ouders Meer dan Gewenst had in 2013 een interview met haar over kinderen van same-sex-koppels.

Betrokken opvoeders

Ik ben geen onderzoeker. Maar ik denk uit al deze onderzoeken wel een conclusie te kunnen trekken. En die conclusie luidt: het is ontzettend belangrijk dat alle opvoeders, of ze nu man of vrouw, zijn serieus betrokken zijn op het kind en dat in hun gedrag concreet laten merken. Dus allemaal regelmatig tijd met het kind doorbrengen en zorgtaken voor het kind op zich nemen.

Ook Gottman benoemt dat het niet zoveel uitmaakt of de ”vaderrol” ook letterlijk door een man wordt gespeeld. Zolang de kenmerken van die rol maar ingevuld worden náást de kenmerken van de moederrol.

En een tweede conclusie lijkt me dat een kind méér – maar ook weer niet teveel – opvoeders heeft, zodat het met verschillende invloeden in aanraking komt. Dat maakt het dan ook weer belangrijk dat opvoeders niet teveel op elkaar gaan lijken, maar juist hun verschillen in ere houden.

 

______________________________________________________
Marike de Valk is Gestalttherapeut en geeft individuele, relatie- en gezinstherapie in Beuningen bij Nijmegen samen met haar collega Wilfried Sluys. Op haar site: https://www.mv-gestalttherapie.nl legt ze haar werkwijze uit.
In haar blog (https://www.relatietherapie-nijmegen/blog/) schrijft ze over alles wat met partner- en gezinsrelaties te maken heeft. Ze geeft daar ook lezingen over. Ze is te bereiken via het contactformulier op haar sites of via 024-6751742.
Hier kun je je gratis abonneren op haar blog: abonneer.