We horen vaak binnen de relatietherapie de vrouw verzuchten: ”Als ik gewoon vertel wat ik me opvalt, volgens mij nog niet eens met kritiek erin, dan reageert hij soms al alsof hij door een wesp gestoken wordt.”

Het fenomeen komt zo vaak voor, dat ik eens extra stil ben gaan staan bij wat er dan toch gebeurt. Ik vroeg me af: “Hoe komt het toch dat mannen zo slecht tegen kritiek lijken te kunnen? Wat maakt dat zij zo heftig daarop kunnen reageren?”

In deze post wil ik het thema kritiek dus meer vanuit de man belichten. (Lees voor het belichten van de rol hierin van de vrouw mijn andere posts: Vrouwen en kritiek en Kritiek op je partner.)

Adrenaline bij mannen

Wat me steeds opviel, was de aard van de uitdrukkingen van de vrouwen, als ze hierover vertelden. Ze verwoordden vaak een heftige reactie van hun partner: ”Door een wesp gestoken” , ”Dan schiet hij uit zijn slof”, of: ”Dan wordt hij opeens woedend”. Ook de mannen zelf gaven aan dat ze dan zó kwaad konden worden, alsof het ineens in hen oplaaide.

Kennelijk betrof het dus vaak een heftige, impulsieve reactie van de mannen op iets wat de vrouw zei. Alsof opeens de adrenaline omhoog schoot, een biologische reactie, die ontstaat als er gevaar dreigt. Wát is er dan voor mannen zo gevaarlijk als vrouwen kritiek geven?

Zelfkennis

Daarnaast ging ik eens letten en doorvragen op de kritiek die mannen aan hun partners geven. Die bleek er regelmatig ook niet om te liegen. Als het om kritiek op gedrag gaat, lijken mannen daarin niet voor vrouwen onder te doen.

Er bleek echter ook een verschil: vrouwen waren meestal niet verbaasd over de kritiek die ze kregen. Ze wisten meestal meteen welk deel van de kritiek ze terecht vonden en waar ze vonden dat manlief overdreef. In veel gevallen bleken ze al lang zelf nagedacht te hebben over datgene wat hun partner aankaartte. Ze kenden zichzelf al op dat gebied.

In de situaties waarin dat zichtbaar níet het geval was, reageerden ze echter net zo heftig als hun partner. Een stukje van mijn puzzel bleek dus te gaan over of de gewraakte opmerking iets betreft dat de ander zich al bewust is. Hoe onbewuster, hoe heftiger de reactie.

Schaduw

Ik realiseerde me dat ik dit fenomeen eigenlijk al kende. In mijn Gestalttherapie-opleiding heb ik geleerd dat mensen erg heftig kunnen reageren als je iets uit hun ”schaduw” aan het licht brengt. En ”schaduw” staat dan voor alles wat je niet onder ogen durft of wilt zien. Eigenschappen bijvoorbeeld die je niet aan jezelf toegeeft of ontkent. Meestal omdat je zelf een erg negatief oordeel hebt over die kant van jezelf.

Meestal weet je nog wel érgens dat die verborgen behoeften of gedachten er zijn, maar ze krijgen absoluut geen bestaansrecht van je. Vaak zijn dat negatieve eigenschappen, maar het kan in principe alles zijn, dat je nog niet of niet helemaal tot je bewustzijn door wilt laten dringen.

Betrapt voelen

Zo kan het bijvoorbeeld zijn dat je vindt dat je zeer milieuvriendelijk moet handelen, maar op een feestje gebruik je voor het gemak toch plastic bekertjes. Als iemand daar een opmerking over maakt, kun je daar heel boos of gekwetst op reageren. Zo van:”Is dat nu het enige wat die persoon over jouw feest te melden heeft?” Je schuift de feedback weg en gooit het – ook in jezelf – over een andere boeg.

Of je bent aan het lijnen en koopt op een gegeven moment bij een benzinestation toch een reep chocola en eet die stiekem op. Als je vrouw later de wikkel vindt, kun je – zelfs als ze alleen maar zegt:”Hé, heb je een reep gekocht?” – al een woedende opmerking maken.

Eigenlijk gaat het dan dus steeds over situaties waarin je je betrapt voelt. hoe heftiger de reactie, hoe meer je je waarschijnlijk betrapt voelt.

Heftig reageren op blinde vlek

In de andere blogpost over vrouwen en kritiek beschreef ik hoe mannen moeite hebben met kritiek op zaken, die ze zelf al zien. Ze willen dat niet nog eens ingewreven krijgen. Nu heb ik dus nog een andere reden gevonden: als alle mensen hebben mannen natuurlijk óók moeite hebben met kritiek op zaken, die ze nog níet onder ogen zien.

Dus mannen reageren zo heftig als de kritiek hun blinde vlek raakt. Voor vrouwen geldt hetzelfde. Alleen doen vrouwen meer aan zelfonderzoek en zijn ze meer gewend aan kritiek, nl van zichzelf. Daardoor weten ze meer over zichzelf, voelen zich minder vaak betrapt en reageren dus minder vaak net zo heftig als mannen.

Waarbij aangetekend, dat er gelukkig ook mannen zijn die wél veel aan zelfreflectie doen en vrouwen die dat helaas níet doen.

______________________________________________________
Marike de Valk is Gestalttherapeut en geeft individuele, relatie- en gezinstherapie in Beuningen bij Nijmegen samen met haar collega Wilfried Sluys. Op haar site: https://www.mv-gestalttherapie.nl legt ze haar werkwijze uit.
In haar blog (https://www.relatietherapie-nijmegen/blog/) schrijft ze over alles wat met partner- en gezinsrelaties te maken heeft. Ze geeft daar ook lezingen over. Ze is te bereiken via het contactformulier op haar sites of via 024-6751742.
Hier kun je je abonneren op haar blog: abonneer.